Tranh sơn mài là một trong những loại hình nghệ thuật phát triển từ rất sớm ở nước ta. Các tác phẩm sơn mài được tìm thấy ở những ngôi mộ cổ có niên đại từ thế kỷ 3 đến thế kỷ 4 TCN. Qua nhiều thế kỷ phát triển, các họa sĩ của Việt Nam đã biết được kỹ thuật sử dụng sơn mài cho mục đích trang trí. Vậy hãy cùng laineashkereventing.com tìm hiểu chi tiết hơn về thể loại nghệ thuật này trong bài viết dưới đây nhé.
I. Tranh sơn mài là gì?
Thể loại tranh sơn mài được hiểu là loại tranh dùng kỹ thuật đặc biệt cùng những vật liệu như mủ cây sơn, các loại son, vỏ trai, vàng thếp… để vẽ trên nền vóc đen.
Trong quá trình vẽ tranh sơn mài, các họa sĩ phải cẩn thận, tỉ mỉ vì mỗi chi tiết đều có thể ảnh hưởng đến bức tranh. Bởi vậy mà thời gian tạo ra tác phẩm sơn mài không hề ngắn, thường mất khoảng nửa năm hoặc có thể dài hơn.
Cũng bởi sự kỳ công, mất nhiều thời gian mà những tác phẩm sơn màu luôn được nâng niu, gìn giữ cẩn thận. Tuổi thọ của những bức tranh này cũng khá dài nếu được bảo quản trong điều kiện tốt.
II. Đặc điểm của tranh sơn mài
Những bức tranh sơn mài truyền thống thường có 3 màu sắc chính là nâu, đen và đỏ son. Cho đến năm 1930, các nghệ sĩ bắt đầu sử dụng kỹ thuật đục đẽo để mang đến sự pha trộn màu sắc, tăng thêm cảm giác về khoảng cách, kích thước.
Tác phẩm sơn mài thực hiện trên gỗ sẽ được phủ lớp vải phết nhựa cây sơn mài, sau đó phủ thêm một lớp nhựa cây trộn với đất. Tấm gỗ sẽ được đóng giấy cát, tráng bằng lớp nhựa cây nóng.
Sau khi đánh bóng, tấm ván sẽ có bề mặt đen mịn với ánh sáng rất rực rỡ. Họa sĩ sẽ sử dụng sơn mài nóng để phác thảo bức tranh, sau đó các màu sắc sẽ được phủ lên từng lớp sau khi lớp bên dưới khô.
Các công đoạn hoàn thiện tranh sơn mài gồm có đánh bóng và rửa tranh. Đây là công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận cực kỳ cao.
Qua nhiều năm thử nghiệm, các họa sĩ đã sử dụng thêm những vật liệu khác cho những tác phẩm sơn mài như vỏ trứng nghiện, tro thực vật, vàng, bạc… Các chất liệu này sẽ giúp họa sĩ thể hiện được cái tốt và sự sáng tạo trong tác phẩm của mình.
III. Những bức tranh sơn mài nổi tiếng của hội họa Việt Nam
1. Bác Hồ ở chiến khu Việt Bắc
Bức tranh Bác Hồ ở chiến khu việt Bắc là tác phẩm của họa sĩ Dương Bích Liên. Ông đã dựng lên một không gian rừng núi, non nước bao la. Trong tranh là hình ảnh Bác Hồ cùng với con ngựa đang chuẩn bị vượt qua suối, Người trong trang phục áo nâu, túi vải, bình tĩnh vượt qua dòng nước đang chảy cuộn với dáng vẻ ung dung.
Không gian của rừng, của trời đấy được thể hiện ở hai mảng màu chính là vàng và xanh lục đập. Trước không gian bao la, con người vẫn làm chủ được thiên nhiên mà không cần gồng mình; cử chỉ âu yếm của Bác với chú ngựa đã khiến người xem cảm nhận được tấm lòng nhân hậu của Người.
Tác phẩm Bác Hồ ở chiến khu Việt Bắc đã được công nhận là Bảo vật quốc gia vào năm 2017.
2. Bình phong
Một trong những bức tranh sơn mài nổi tiếng của hội họa Việt Nam chính là Bình phong của họa sĩ Nguyễn Gia Trí. Bức họa gồm 8 tấm vóc được ghép lại với nhau, trên đó thể hiện 2 bức tranh khổ lớn. Một mặt là bức tranh Thiếu nữ trong vườn, mặt còn lại là bức tranh Phong cảnh.
Với mặt Thiếu nữ trong vườn, họa sĩ Nguyễn Gia Trí đã thể hiện một nhóm nhân vật với nhiều dáng vẻ khác nhau. Những thiếu nữ trong tà áo dài thướt tha, nhiều lứa tuổi đã được tác giả thể hiện với những trạng thái, cảm xúc khác nhau.
Đó là sự đằm thắm của mệnh phụ, nét u buồn của những cô gái tuổi đang yêu, hay sự ngây thơ của những thiếu nữ mới lớn. Tổng thể bức tranh là nền vàng lộng lẫy, vừa toát lên không khí lễ hội vừa không kém phần lãng mạn.
Mặt thứ 2 của bức tranh chính là Phong cảnh diễn tả những lớp lá khoai, lá cuối, hoa… trên nền sẫm.
Bức tranh Bình phong đã thể hiện được sự tìm tòi của họa sĩ Nguyễn Gia Trí cũng như góp phần vào sự phát triển của thể loại tranh sơn màu. Năm 2007, tác phẩm được công nhận là Bảo vật quốc gia.
3. Bức tranh sơn mài Gióng
Đây là tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm. Tác phẩm Gióng đưa người xem về thời kỳ huyền sử xa xôi của dân tộc bằng ngôn ngữ biểu hình của nghệ thuật phương Tây hiện đại. Hình tượng Thánh Gióng cởi trần, đeo tấm chắn trước ngực, phần thân dưới là lớp khố với những vạt xẻ trước sau.
Bộ trang phục màu vàng nhạt với điểm sáng là sắc ghi ánh trắng, cam… hòa cùng với màu xám bạc của con ngựa đã tạo nên mảng màu sắc điềm tĩnh trên nền sơn nóng ấm. Họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm đã thành công khi thể hiện cảm giác động của bức tranh qua sự chồng chéo về hình thức, màu sắc, nhịp điệu và ánh sáng.
4. Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ
Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ là bức tranh sơn mài của họa sĩ Nguyễn Sáng. Nhóm nhân vật trung tâm của bức tranh là 3 chiến sĩ, trong đó có 1 chiến sĩ đầu quấn băng và tay vẫn cầm khẩu súng. Nhóm chiến sĩ này liên kết với 2 người chiến sĩ khác phía bên phải bức tranh bằng một cái siết tay chặt thể hiện sự quyết tâm.
Buổi kết nạp Đảng của những người chiến sĩ diễn ra ngay tại chiến trường khốc liệt. Góc trái bức tranh là hình ảnh một chiến sĩ đang dìu đồng đội bị thương, cho thấy ranh giới mong manh giữa sự sống và cái chết. Hậu cảnh là một chiến sĩ đang hối hả ra trận như muốn nhận mạng không khí, bối cảnh khẩn trương của cuộc chiến bảo vệ Tổ quốc.
Bức tranh được xem như bản hùng ca của dân tộc trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, hình ảnh tượng trưng cho tinh thần dân tộc bất khuất. Năm 2013, tác phẩm đã được công nhận là Bảo vật quốc gia.
IV. Kết luận
Hy vọng với những thông tin trên đây bạn đã hiểu rõ hơn về thể loại tranh sơn mài trong lĩnh vực hội họa. Để có thêm nhiều kiến thức thú vị về nghệ thuật, bạn hãy tiếp tục đón đọc các bài viết tiếp theo của chúng tôi nhé.
